Tam, gdzie zwyczajność splata się z niecodziennością (NEIL GAIMAN – „NIGDZIEBĄDŹ”)

Autor: Neil Gaiman

Przekład: Paulia Braiter-Ziemkiewicz

Tytuł: Nigdziebądź

Tytuł oryg.: Neverwhere

Gatunek: fantastyka

Wydawnictwo: MAG

Ilość stron: 384

Opis: Kiedy Richard Mayhew pomaga znalezionej na ulicy rannej dziewczynie, jego nudne życie w mgnieniu oka zmienia się nie do poznania. Dziewczyna ma na imię Drzwi, ucieka przed dwoma zabójcami w czarnych garniturach i pochodzi z Londynu Pod. Zwykły odruch litości poprowadzi Richarda w miejsce pełne potworów i aniołów, gdzie w labiryncie mieszka Bestia, a stary Hrabia urządził sobie dwór w pociągu metra. Wszystko to jest dziwnie znajome, a przecież kompletnie obce...

(źródło opisu: www.mag.com.pl)

Londyn Pod i Londyn Nad to dwie różne nazwy dla dwóch różnych miejsc, zamieszkiwanych przez zupełnie inne istoty. Londyn Nad to ten, który znamy z gazet i realnych opowieści – wielkie czerwone autobusy pędzące po ulicach, specyficznie wyglądające budki telefoniczne, Big Ben, London Bridge, czy strażnicy pilnujący pałacu Buckingham. Londyn Pod to świat magiczny, który choć zawiera elementy podobne do zwyczajnego ludzkiego miasta, bardzo się od niego różni. W końcu w Londynie nie na co dzień spotykamy anioły, zabójców, łowców czy… dziewczyny o imieniu Drzwi, które potrafią otwierać miejsca, o jakich nawet nam się nie śniło.

Do Londynu Pod ma nieprzyjemność trafić niejaki Richard Mayhew – całkiem zwyczajny człowiek, który miał w życiu po prostu pecha. Razem ze swoimi towarzyszami będzie musiał stawić czoło niejednemu miejskiemu potworowi.

Na początku chciałabym zwrócić uwagę na okładkę, czy raczej serię okładek polskich wersji książek Gaimana, tworzonych przez Dark Crayon. Są iście genialne. Niby to tylko abstrakcyjnie ułożony na czarnej stronie napis w wyrazistym kolorze, a jednak nie możemy się na niego przestać patrzeć. Dodatkową ciekawostką jest to, że na każdej z okładek książek Gaimana, które wydało wydawnictwo MAG, widnieje mapa! Trzeba ją tylko dobrze podświetlić – najlepiej latarką. Ten zabieg sprawił, że twórczość Gaimana w polskim wydaniu stała się czymś osobliwie tajemniczym i odmiennym. W końcu komu ukryta mapa, którą nie wszyscy są w stanie dostrzec, nie będzie przypominać o tym, że właśnie zaczytuje się w fantastyce? Odkrywając ten fakt, stajemy się na nowo dziećmi, którym powierzono magiczny sekret.

Po raz pierwszy Nigdziebądź został wydany w 1996 roku. Zanim pojawił się w wersji papierowej, Neil Gaiman napisał scenariusz do serialu, na którym potem ta opowieść się opierała. Nowe wydanie z 2016 roku zawiera, oprócz całej opowieści, jeszcze dwa osobne opowiadania, które jednak szczególnie wielkiego wrażenia na mnie nie zrobiły, dlatego skupię się bardziej na właściwej stronie tej historii.

Nigdziebądź nie od początku był książką, która mnie porwała. Początkowo miałam dziwne odczucie, że to po prostu przysłowiowe flaki z olejem. Nie mogłam wczuć się w historię, ale najwyraźniej potrzebowałam na to czasu. Po dobrnięciu do połowy powieści, moja ocena gwałtownie zaczęła wzrastać. Sama byłam w szoku, kiedy z niechęci, tak szybko przeszłam do prawdziwej miłości.

Gaiman nie wykreował dogłębnie świata przedstawionego i nie skupił się na wejrzeniu w głąb wszystkich bohaterów – to właśnie może nas na początku razić, ponieważ jesteśmy przyzwyczajeni do szczegółowości zawartej w powieściach – za to nadrobił wszystko wydarzeniami, akcją i przede wszystkim genialnym humorem! Mój egzemplarz jest bogato zdobiony pomarańczowymi zakładkami, właśnie dzięki przezabawnemu nastrojowi tej książki.

Nie wszystkie postacie tej powieści mają określone cechy, które wyróżniałyby je spośród szarego tłumu, autor jednak sprawił, że w magiczny sposób po prostu je polubimy. Spójrzmy na przykład na takiego Richarda. Jest do bólu zwyczajny i można go utożsamiać z milionami innych ludzi. Ten celowy zabieg sprawia, że nie jest jakimś super niezniszczalnym bohaterem, którego nie da się w żaden sposób pokonać. Bohater w niektórych dialogach sam próbuje nas uświadomić, że jest po prostu zwykłym człowiekiem, który przez swoją dobroć wplątał się w nieprzyjemną przygodę, a do odważnego naprawdę mu daleko.

Ciekawą bohaterką jest również Drzwi – muszę przyznać, że początkowo nie mogłam przyzwyczaić się do spolszczonej wersji jej imienia, a także do sposobu jego odmieniania. Dziewczyna posiada dosyć interesującą zdolność magiczną, która – jak jej imię wskazuje – pozwala na przenoszenie się z jednego miejsca w drugie, z pomocą tworzenia konkretnego przejścia w jakimś materialnym obiekcie. Drzwi wydaje się być zarówno uroczo krucha i delikatna, jak i świadoma swojej siły, a to sprawia, że po prostu nie jesteśmy w stanie jej nie kochać.

Wszyscy inni, a więc markiz de Carabas, Łowczyni, Bailey, Jessica i mnóstwo innych postaci, również byli niepowtarzalni, jednak największe brawa i moja dozgonna miłość należą się duetowi Vandemar i Croup – dwójce współpracowników, którzy choć byli wykreowani na trochę parodyjnych zabójców, świetnie się ze sobą dogadywali. Prowadzili najlepsze dialogi pod słońcem! Byli tak charakterystyczni, że jeszcze przez długi czas pozostaną w moich myślach.

Nigdziebądź jest zaskakujący, a chwilami bardzo dziwny. Wydaje nam się, że każdy mógłby stworzyć taki świat, bo nie jest skomplikowany, i taką fabułą, bo nie jest szczególnie wybitna. Treść przyciąga nas jednak jak magiczny magnes, a my nie jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie, jak Gaiman z pozornie nieoryginalnej fabuły, uczynił coś całkiem nowego i świeżego. Uważam, że to pozycja obowiązkowa dla wszystkich fanów fantastyki, szczególnie jeżeli ktoś przepada za ironicznym kreowaniem stereotypowych postaci (przykład: Vandemar i Croup jako nieudolni zabójcy czy Richard jako przeciętniak, który wcale nie okazuje się nadprzeciętny) oraz fabuły (magiczny świat, w który wplątuje się przypadkowy i całkiem zwyczajny człowiek, a także przypadkowi towarzysze zabijający wspólnie potwory).

Podsumowując. Nigdziebądź ma już swoje lata, a jednak wyłania na światło dzienne coś całkiem nowego, nieskażonego dzisiejszymi, współczesnymi wzorcami i nudnymi kreacjami. To książka trochę przygodowa, bardzo magiczna i straszliwie zabawna! Warto ją przeczytać chociażby po to, żeby się pośmiać. Ja na pewno nie poprzestanę tylko na tym dziele Gaimana.

OCENA:

★★★★★★★☆☆☆

LUBIMYCZYTAĆ

DEMONICZNA STREFA CYTATÓW:

– Jestem pani Drzwi – oznajmiła Drzwi. – Córka Portyka z rodu Łuku.

– Łowczyni. Jestem jej strażniczką.

– Richard Mayhew – oznajmił Richard. – Jestem mokry.

– Z miastami jest tak jak z ludźmi, panie Vandemar – zauważył pan Croup z afektacją. – Najważniejszy jest stan ich wnętrzności.

– Nie boję się upadku – przekonywał sam siebie. – Tak naprawdę boję się chwili, gdy przestanę upadać i zacznę być martwy.

– Proszę nie myśleć o nas jak o mordercach i podrzynaczach gardeł, panienko – mówił właśnie lekko. – Jesteśmy raczej agencją towarzyską.

– Tylko że bez biustów – uzupełnił pan Vandemar.